Thói quen đọc sách mỗi ngày ngày càng trở nên quan trọng trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, khi nhiều ba mẹ lo ngại rằng con dành quá nhiều thời gian cho điện thoại, máy tính bảng và ít tiếp xúc với sách hơn trước.

Khoa học đã chỉ ra rằng việc đọc sách hằng ngày là một trong những thói quen quý giá giúp trẻ phát triển trí tuệ toàn diện. Không chỉ nâng cao khả năng tư duy, đọc sách còn góp phần hình thành cảm xúc, kỹ năng giao tiếp và nhiều năng lực sống thiết yếu khác.

Vậy điều gì khiến việc đọc sách mỗi ngày lại có sức ảnh hưởng lớn như vậy? Và làm sao để xây dựng được thói quen đọc bền vững cho trẻ? 

Đọc sách giúp phát triển ngôn ngữ và vốn từ vượt trội

Hầu hết trẻ em có vốn từ phong phú đều có điểm chung: chúng đọc nhiều sách.

Khi trẻ đọc, não bộ liên tục tiếp nhận:

• Từ mới
• Cách sử dụng từ
• Cấu trúc câu
• Ngữ cảnh đa dạng
• Cách diễn đạt cảm xúc và suy nghĩ

Điều này giúp trẻ:

• Diễn đạt rõ ràng hơn
• Giao tiếp tự tin hơn
• Học tốt các môn Ngữ văn, tiếng Anh
• Tăng tốc độ tiếp thu khi học kiến thức mới

Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng trẻ đọc sách mỗi ngày có vốn từ vựng nhiều hơn 50–70% so với trẻ ít đọc – một lợi thế rất lớn trong suốt cuộc đời.

Kích thích não bộ và tăng khả năng tập trung

Đọc sách không chỉ là hoạt động mang tính học thuật mà còn là một dạng “bài tập thể dục cho não”. Mỗi khi trẻ đọc, não bộ phải:

• Ghi nhớ chi tiết
• Hình dung hình ảnh
• Theo dõi nội dung liên tục
• Phân tích lời thoại và tình huống
• Tập trung duy trì trong thời gian dài

Chính quá trình này giúp:

• Tăng khả năng tập trung
• Rèn kỹ năng ghi nhớ
• Mở rộng khả năng tưởng tượng
• Cải thiện sự kiên trì

Trẻ có thói quen đọc sách thường ít bị phân tán và biết cách duy trì sự chú ý – kỹ năng quan trọng trong học tập lẫn cuộc sống.

Đọc sách mỗi ngày giúp trẻ phát triển tư duy phản biện

Không chỉ đơn thuần là đọc hiểu, việc đọc sách còn giúp trẻ biết:

• So sánh thông tin
• Đặt câu hỏi
• Tự đánh giá tình huống
• Nhìn nhận vấn đề nhiều góc độ
• Tìm nguyên nhân – kết quả

Những điều này chính là nền tảng của tư duy phản biện.

Ví dụ:

• Khi đọc câu chuyện có nhân vật mắc lỗi, trẻ sẽ tự hỏi: “Vì sao bạn ấy lại làm vậy?”
• Khi kết thúc truyện bất ngờ, trẻ sẽ suy nghĩ: “Có cách kết thúc nào khác không?”

Những câu hỏi tự nhiên này phát triển khả năng phân tích, đánh giá và đưa ra kết luận – yếu tố cốt lõi giúp trẻ thông minh và sắc sảo hơn.

Giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng và sự sáng tạo

Đọc sách khơi dậy trí tưởng tượng mạnh mẽ hơn bất kỳ loại hình giải trí nào khác.

Khác với xem phim – nơi mọi hình ảnh đã được thể hiện sẵn – đọc sách buộc trẻ phải:

• Tự hình dung bối cảnh
• Tưởng tượng nhân vật
• Tạo ra thế giới riêng trong đầu
• Nghĩ về những điều chưa từng gặp

Điều này kích thích vùng sáng tạo của não, giúp trẻ linh hoạt, giàu ý tưởng và nhanh nhạy hơn trong mọi lĩnh vực – từ học tập, nghệ thuật đến giải quyết vấn đề.

Nâng cao kỹ năng giao tiếp và cảm xúc (EQ)

Đọc sách, đặc biệt là truyện, giúp trẻ tiếp xúc với nhiều nhân vật, tính cách và tình huống khác nhau. Qua đó, trẻ dễ dàng:

• Hiểu cảm xúc của người khác
• Học cách đồng cảm
• Nhận biết hành vi đúng sai
• Giao tiếp tinh tế hơn
• Cải thiện kỹ năng lắng nghe

Trẻ thường xuyên đọc sách có xu hướng ứng xử nhẹ nhàng, biết quan sát và thấu hiểu. Đây là chìa khóa giúp phát triển trí tuệ cảm xúc – một trong những yếu tố quan trọng tạo nên sự thông minh toàn diện.

Cải thiện thành tích học tập ở mọi môn

Đọc sách không chỉ giúp trẻ giỏi môn Ngữ văn. Nó ảnh hưởng tích cực đến hầu hết các môn học:

• Toán học:

Khi đọc hiểu tốt, trẻ dễ dàng tiếp thu đề bài, nhận biết dạng toán và phân tích yêu cầu.

• Khoa học:

Việc đọc các sách khoa học đơn giản giúp trẻ tò mò, thích khám phá và ghi nhớ kiến thức dễ dàng hơn.

• Ngoại ngữ:

Đọc tiếng Anh hoặc song ngữ giúp trẻ làm quen với từ vựng và cấu trúc câu cực nhanh.

• Lịch sử – Địa lý:

Nhiều trẻ nhớ bài tốt hơn khi đọc dưới dạng truyện kể thay vì sách giáo khoa.

Không ngoa khi nói rằng:
Do đó, Thói quen đọc sách có thể thay đổi toàn bộ kết quả học tập của trẻ.

Xây dựng tính kỷ luật và thói quen tích cực

Khi trẻ duy trì thói quen đọc mỗi ngày, trẻ đang học cách:

• Kiên trì
• Tự kiểm soát bản thân
• Ưu tiên việc quan trọng
• Quản lý thời gian
• Tạo nếp sống lành mạnh

Thói quen đọc sách giống như một “đòn bẩy thói quen”, giúp kéo theo nhiều thói quen tốt khác: học tập đều, viết tốt, quan sát tốt và tự giác hơn.

Tăng khả năng tự học – kỹ năng quan trọng nhất của thế kỷ 21

Trẻ ham đọc sách thường có xu hướng tự tìm câu trả lời thay vì chờ người khác giải thích. Đây chính là kỹ năng tự học, kỹ năng cốt lõi giúp trẻ thành công trong tương lai.

Khi biết cách tự tra cứu, tự khám phá và tự tiếp thu, trẻ sẽ trở thành người học chủ động – không bị phụ thuộc vào thầy cô, ba mẹ hay môi trường.

Mối liên hệ giữa đọc sách và chỉ số thông minh (IQ)

Nhiều công trình nghiên cứu đã chứng minh rằng việc đọc sách có thể làm tăng IQ của trẻ thông qua:

• Tăng khả năng phân tích
• Mở rộng trí nhớ
• Tăng tốc độ xử lý thông tin
• Kích thích các vùng não liên quan đến tư duy

Trẻ đọc nhiều thường có nền tảng kiến thức rộng, xử lý vấn đề nhanh hơn và sở hữu khả năng suy nghĩ linh hoạt.

Nói một cách đơn giản:
Đọc sách giúp não thông minh hơn mỗi ngày.

Cách giúp trẻ hình thành thói quen đọc sách mỗi ngày

Ba mẹ chính là người ảnh hưởng lớn nhất đến thói quen đọc của trẻ. Dưới đây là những cách hiệu quả:

1. Đọc cùng con mỗi ngày

Dành 10–20 phút đọc sách chung, đặc biệt với trẻ nhỏ.

2. Tạo góc đọc sách đẹp và hấp dẫn

Một không gian dễ thương, sáng sủa sẽ khiến trẻ muốn ngồi xuống đọc.

3. Cho con tự chọn sách

Trẻ sẽ thích đọc hơn khi được lựa chọn loại sách mình yêu thích.

4. Giới hạn thời gian dùng thiết bị điện tử

Không cấm tuyệt đối nhưng nên có quy tắc.

5. Làm gương

Trẻ nhìn thấy ba mẹ đọc sách sẽ tự nhiên muốn làm theo.

6. Biến việc đọc sách thành thói quen trước khi ngủ

Đây là thời điểm lý tưởng giúp trẻ tập trung và thư giãn.

7. Tôn vinh việc đọc

Khen ngợi con khi hoàn thành một cuốn sách, tạo động lực lâu dài.

Đọc sách mỗi ngày không chỉ giúp trẻ thông minh hơn mà còn phát triển toàn diện về ngôn ngữ, tư duy, trí nhớ, cảm xúc, thành tích học tập và kỹ năng sống. Đây là thói quen bền vững, mang lại giá trị suốt đời.

Nếu ba mẹ muốn đồng hành cùng con trong hành trình nuôi dưỡng thói quen đọc sách và phát triển tư duy toàn diện, có thể tham khảo chương trình tại Vietup Academy – nơi trẻ được học thông qua trải nghiệm, đọc hiểu, phản biện và sáng tạo.